Ogólne przesłanki umorzenia postępowania przygotowawczego w Niemczech
Postępowanie karne w Niemczech rozpoczyna się w momencie wszczęcia przez prokuraturę postępowania przygotowawczego. Skutkiem czego nie zawsze dochodzi do wniesienia aktu oskarżenia czy skazania. Co więcej niemiecki Kodeks postępowania karnego [Strafprozessordnung, (StPO)] zawiera liczne możliwości, zgodnie z którymi może zostać umorzone postępowanie karne.
Zaletą, jaką dla podejrzanego stanowi umorzenie postępowania, jest fakt, że jego wina nie zostaje prawomocnie stwierdzona. Tym samym nie zostaje on ukarany i wpisany do Federalnego Centralnego Rejestru Karnego [Bundeszentralregister]. Poniżej szczegółowe informacje dotyczące możliwości umorzenia postępowania karnego:
Umorzenie z uwagi na brak uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa
(§ 170 II niemieckiego kpk [StPO])
Aby prokuratura mogła wnieść do sądu akt oskarżenia, dochodzenie musi dostarczyć wystarczające ku temu powody. Decydujące przy tym jest, czy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa wobec danej osoby.
Uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa zachodzi wtedy, gdy po przeprowadzeniu tymczasowej analizy prawdopodobne jest skazanie podejrzanego na rozprawie głównej przed sądem. W przypadku braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa prokuratura ma obowiązek umorzyć postępowanie.
Typową podstawę dla braku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa w myśl § 170 ust. 2 niem. kpk [StPO] stanowi brak możliwości ustalenia sprawcy. Ale także wtedy, kiedy nie ma możliwości w sposób wystarczająco pewny udowodnienia danej osobie winy popełnienia danego czynu lub kiedy nie wolno wykorzystać określonych materiałów dowodowych, może nastąpić takie umorzenie.
Jednak takie umorzenie nie prowadzi do ostatecznego wykluczenia wniesienia aktu oskarżenia. Co więcej prokuratura może po dokonaniu ponownej oceny na podstawie nowych faktów wnieść akt oskarżenia w późniejszym czasie.
Umorzenie postępowania z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu (§ 153 niem. kpk [StPO])
Nawet wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, istnieją dalsze możliwości umorzenia postępowania. Szczególnie w przypadku czynów o znikomej szkodliwości czynu w rachubę wchodzi umorzenie postępowania karnego z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu zgodnie z § 153 niem. kpk [StPO].
Pierwszy warunek jaki musi zostać ku temu spełniony to zakwalifikowanie popełnionego czynu jako występek. Są to czyny karalne zagrożone minimalną karą pozbawienia wolności poniżej jednego roku lub karą grzywny. Zwykłe uszkodzenie ciała, kradzież czy zniewaga stanowią przykłady występku.
Kolejnym warunkiem jest uznanie winy sprawcy za nieznaczną. Nie zakłada się przy tym braku dowodu co do winy, bardziej chodzi o prognozę co do winy. Znaczące jest tu uznanie czynu za odosobniony przypadek, gdzie w procesie kwalifikacji czynu należy dokonać porównania z przeciętnym czynem. Jeżeli prognozowana wina sprawcy znajduje się znacznie poniżej tego poziomu to wina jest nieznaczna.
W końcu nie może istnieć interes publiczny w ściganiu czynu. Istotne jest tutaj w szczególności, czy podejrzany miał uprzednio do czynienia z organami ścigania w kontekście podobnych czynów, czyli czy toczyły się wobec niego podobne śledztwa, umorzono podobne postępowania lub nawet został skazany za tego typu czyny.
Umorzenie postępowania w zamian za spełnienie zaleceń lub obowiązków nałożonych przez sąd (§ 153a niem. kpk [StPO])
Ponadto postępowanie karne może zostać umorzone w zamian za spełnienie nałożonych zaleceń lub obowiązków zgodnie z § 153a niem. kpk [StPO]. Takie postępowanie wymaga jednak zgody prokuratury, sądu i podejrzanego. Dopiero kiedy podejrzany spełnił nałożone na niego nakazy lub obowiązki, można skorzystać z możliwości umorzenia postępowania
Pierwszy warunek jest znowu taki, żeby popełniony czyn stanowił występek. Poza tym nie może stać na przeszkodzie ciężar winy podejrzanego. W przeciwieństwie do umorzenia postępowania z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu musi być tutaj pewność co do winy podejrzanego i wchodzi w rachubę także w przypadku poważnych czynów niedozwolonych.
W końcu nałożone obowiązki i zalecenia muszą być na tyle odpowiednie, żeby wyłączyć istnienie interesu publicznego w ściganiu karnym. Należy zwrócić tu z kolei uwagę na to, czy podejrzany był uprzednio karany za podobne czyny i w jakim stopniu zalecenia czy obowiązki nałożone przez sąd osiągają odpowiednią równowagę.
Jako zalecenia lub obowiązki w rachubę wchodzą w szczególności możliwości wymienione w ustawie. Są to na przykład zadośćuczynienie, zapłata pewnej sumy pieniędzy lub inne przynoszące pożytek publiczny świadczenia. Jeżeli podejrzany spełni nałożone na niego zalecenia lub obowiązki to czyn nie może być dalej ścigany.
Możliwości umorzenia postępowania w prawie karnym nieletnich (§ 45 niemieckiej ustawy o sądach dla nieletnich [Jugendgerichtgesetz, JGG])
Szczególne możliwości umorzenia postępowania karnego zawiera prawo karne nieletnich. Ponieważ przeciwko nieletnim tylko wtedy powinno się wnosić akt oskarżenia, jeżeli sankcja sądowa okaże się nieodzowna. Nieletni, ze względu na swój młody wiek, powinni być chronieni przed tym, żeby ich dalsza droga życiowa została naznaczona negatywnymi reperkusjami w wyniku skazania
Tak jak w prawie karnym obowiązującym dorosłych umorzenie jest po pierwsze możliwe z uwagi na znikomą szkodliwość społeczną czynu na takich samych warunkach (§ 45 ust. 1 niem. ustawy o sądach dla nieletnich [JGG]).
Ponadto w rachubę wchodzi umorzenie postępowania, jeśli przeprowadzono lub podjęto już działania wychowawcze (§ 45 ust. 2 niem. ustawy o sądach dla nieletnich [JGG]). Działania wychowawcze mogą być realizowane ze strony rodziców, szkoły, osoby/placówki prowadzącej praktykę zawodową lub urząd ds. dzieci i młodzieży [Jugendamt].
Wreszcie sędzia dla nieletnich może przeprowadzić postępowanie wychowawcze bez potrzeby zachowania określonej jego formy (§ 45 ust. 3 niemieckiej ustawy o sądach dla nieletnich [JGG]) W tym postępowaniu sędzia dla nieletnich może orzec upomnienia, nakazy lub nałożyć obowiązki bez skazywania przy tym nieletniego sprawcy. Warunek, jaki musi zostać przy tym spełniony, to przyznanie się nieletniego do winy.
Tekst: Andreas Junge, niemiecki adwokat, specjalista w zakresie prawa karnego, prawa o ruchu drogowym i certyfikowany doradca w zakresie prawa karnego skarbowego
Tłumaczenie: mgr Magdalena Mazur-Drewalska, tłumacz przysięgły języka niemieckiego
Jeżeli masz problemy z niemiecką policją, prokuraturą lub sądem, skontaktuj się z nami! Wiemy, jak Ci skutecznie pomóc!
Tel. 607 127 564
